Dieta bezglutenowa stanowi podstawę leczenia celiakii oraz innych zaburzeń związanych z nietolerancją glutenu. Schemat żywienia wykluczający spożycie produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień oraz owies może jednak wiązać się z podwyższonym ryzykiem niedostatecznej podaży niektórych witamin i minerałów. Jak powinna wyglądać suplementacja witamin w diecie bezglutenowej i jakie składniki powinny się w niej znaleźć?
Suplementacja witamin a dieta bezglutenowa – skąd bierze się niedostateczna podaż składników odżywczych ?
Dieta bezglutenowa należy do diet eliminacyjnych. Jej podstawowym założeniem jest wykluczenie wszystkich produktów zawierających w swoim składzie gluten. O ile takie podejście wspiera leczenie celiakii, nietolerancji glutenu oraz innych przypadłości związanych z nadwrażliwością na to białko, o tyle może jednak prowadzić do niedostatecznej podaży niektórych składników odżywczych. Wynika to z tego, że produkty bezglutenowe często zawierają mniejsze ilości składników mineralnych, witamin oraz błonnika w porównaniu do tradycyjnych produktów z glutenem.
Do czego może prowadzić niedostateczna podaż witamin i minerałów w diecie bezglutenowej?
Obniżona podaż witamin i minerałów u osób, które stosują dietę bezglutenową, może być jedną z przyczyn dla
- osłabienia i zmęczenia organizmu, często temu również towarzyszy bladość skóry – w takiej sytuacji warto rozważyć badanie poziomu żelaza
- osłabienie układu odpornościowego wskutek obniżonej podaży np. cynku lub witaminy C
- osłabienie włosów, skóry i paznokci, które wynikać mogą z niskiej podaży cynku i biotyny;
- dyskomfort trawienny, jako objaw niskiej podaży błonnika i magnezu
Dowiedz się, czym charakteryzuje się żelazo dla dorosłych.
Jakie witaminy zaleca się przyjmować osoby na diecie bezglutenowej?
Prawidłowo skomponowany jadłospis w diecie bezglutenowej powinien uwzględniać witaminy trudne do pozyskania wraz z codziennymi posiłkami, jeżeli wyeliminujemy z nich produkty zawierające gluten. Szczególną uwagę należy zwrócić na takie składniki jak:
- witamina A – składnik niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego oraz wzroku. W diecie bezglutenowej warto zadbać o odpowiednią podaż, wybierając m.in. jego źródła roślinne, takie jak marchew, bataty i zielone warzywa liściaste, bogate w prowitaminę A (beta-karoten);
- witamina B12 – produkty bezglutenowe mogą zawierać mniejsze stężenie witamin z grupy B (m.in. witaminy B12), co często skutkuje ich niedoborem . W codziennej diecie warto sięgać zatem po produkty bezglutenowe wzbogacane witaminą B12, np. napoje roślinne, a w razie potrzeby rozważyć suplementację;
- witamina D – niezbędna dla zdrowia kości i układu odpornościowego. Dieta bezglutenowa może jednak wykluczać pewne produkty wzbogacane o ten składnik, dlatego warto, aby w codziennym menu znalazły się m.in. jaja oraz napoje roślinne;
- witamina K – w diecie bezglutenowej należy zadbać o odpowiednią ilość zdrowych tłuszczów, które wspomogą jej absorpcję, a także spożywać źródła witaminy K, takie jak zielone warzywa liściaste (np. jarmuż, szpinak, brokuły), awokado, orzechy oraz oleje roślinne (np. oliwa z oliwek);
- witamina E – jest naturalnym antyoksydantem, który wpływa na zdrowie skóry oraz układu sercowo-naczyniowego. Znaleźć ją można w orzechach, nasionach oraz oliwie z oliwek.
Dieta bezglutenowa – a dodatkowa suplementacja ? Najważniejsze minerały
Osoby na diecie bezglutenowej powinny umiejętnie zastępować produkty zawierające gluten ich bezglutenowymi odpowiednikami, jednocześnie dbając o odpowiednią wartość odżywczą posiłków. Jeżeli jednak przy diecie bezglutenowej pojawiają się też inne nietolerancje lub nadwrażliwości pokarmowe, np. alergia na białko mleka krowiego lub nietolerancja laktozy, warto rozważyć wdrożenie dodatkowej suplementacji.
Minerały, które odgrywają istotną rolę w diecie bezglutenowej, to:
- żelazo – niska podaż żelaza jest powszechna wśród osób z celiakią. W takim przypadku warto łączyć suplementację ze spożywaniem produktów bogatych w żelazo, takich jak czerwone mięso, rośliny strączkowe, nasiona oraz orzechy. Sprawdź też: Wchłanianie żelaza – jakich połączeń unikać?;
- wapń – jest niezbędny dla zdrowia kości i zębów, dlatego w diecie bezglutenowej warto zadbać o źródła wapnia, takie jak mleko i jego przetwory (w przypadku braku nietolerancji laktozy), napoje roślinne wzbogacane o wapń, nasiona sezamu, migdały oraz zielone warzywa liściaste;
- magnez – pełni ważną rolę w funkcjonowaniu mięśni, układu nerwowego oraz w produkcji energii. Osoby z celiakią powinny spożywać produkty bogate w magnez, takie jak orzechy, nasiona, pełnoziarniste produkty bezglutenowe, zielone warzywa liściaste i rośliny strączkowe, a w razie potrzeby wesprzeć się suplementacją;
- cynk – niezbędny do prawidłowej pracy układu odpornościowego oraz procesów gojenia ran. Osoby na diecie bezglutenowej mogą mieć trudności z wchłanianiem tego składnika, dlatego w menu należy uwzględniać naturalne źródła cynku, takie jak mięso, owoce morza, rośliny strączkowe, orzechy i nasiona;
- sód – Składnik ten jest jednak niezbędny do utrzymania równowagi wodno-elektrolitowej i ciśnienia krwi. Z tego powodu dieta bezglutenowa powinna takie produkty jak wędzone ryby oraz pieczywo bezglutenowe.
Czy suplementy mają gluten?
Ważne jest, aby osoby na diecie bezglutenowej zawsze dokładnie sprawdzały etykiety preparatów i wybierały wyłącznie te, które określane są jako bezglutenowe. Wszelkie informacje o zawartości glutenu powinny znaleźć się na etykiecie, w miejscu dobrze widocznym i łatwym do odczytania. Producenci suplementów diety mają obowiązek informować o obecności alergenów, określając to jako „nadwrażliwość na gluten lub nietolerancja glutenu”.
Minerały i witaminy w diecie bezglutenowej – podsumowanie
Dieta bezglutenowa stanowi podstawowy element leczenia celiakii, nietolerancji glutenu i alergii na pszenicę. Jej ścisłe przestrzeganie wiąże się jednak z ryzykiem niedostatecznej podaży witamin i minerałów, które wynikają z ograniczonego dostępu do produktów bogatych w te składniki oraz problemów z prawidłowym wchłanianiem. Ważne jest, aby w diecie bezglutenowej zwiększyć spożycie witamin z grupy B, witaminy D, kwasu foliowego, żelaza, wapnia i magnezu. W razie potrzeby dietę należy połączyć z suplementacją prowadzoną pod nadzorem lekarza lub dietetyka.
Bibliografia:
- Dittfeld A., Gwizdek K., Parol D., Dieta bezglutenowa – charakterystyka grup docelowych, Postępy Hig. Med. Dośw. 2018; 72: 227-239.
- Szajewska H., Szczepanek M., Zaburzenia trawienia i wchłaniania, Celiakia w Interna Szczeklika 2020 pod redakcją P. Gajewskiego. Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
- Konińska G., Marczewska A., Źródlak M., Celiakia i dieta bezglutenowa praktyczny poradnik Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej; 2015
- Dieta bezglutenowa – zalecenia żywieniowe, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/alergie-i-nietolerancje-pokarmowe/dieta-bezglutenowa-zalecenia-zywieniowe/, dostęp online: 26.11.2024.
